- Trzeba znaleźć w sobie siłę do walki - mówi Beata Chmielowiec z KPP w Kolbuszowej o ofiarach przemocy domowej [ROZMOWA - CZĘŚĆ 1]

Czym jest Niebieska Karta?

- Niebieska Karta jest jednym z najważniejszych instrumentów prawnych w kontekście udzielenia ochrony osobom doznającym przemocy w rodzinie. Jej głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i pomocy osobom uwikłanym w przemoc. Składa się na nią szereg czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli policji, jednostek pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty i ochrony zdrowia. 

Co daje Niebieska Karta osobie pokrzywdzonej, a co osobie, której Niebieską Kartę się zakłada?

- Często spotykamy się ze stwierdzeniem, że "komuś założono niebieską kartę". Jest to bardzo błędne stwierdzenie, sugerujące wręcz, że Niebieska Karta jest narzędziem represyjnym, co dyskredytuje fundamentalne założenia tej procedury. Procedurą obejmuje się rodzinę, w której dochodzi do sytuacji przemocowych, a w formularzu "NK - A" wskazuje się osoby, które mają doświadczać przemocy, oraz te, które przemoc mają stosować. W ramach tej procedury z osobami uwikłanymi w przemoc pracujemy i wspieramy w celu wyjścia z przemocy. 

Po wdrożeniu procedury "NK" osoby pokrzywdzone mają zapewnioną dodatkową opiekę i wsparcie, powołuje się grupę roboczą, której członkowie mają wspomagać osobę doznającą przemocy w realizacji działań wspólnie zaplanowanych w indywidualnym planie pomocy. Osoba dotknięta przemocą ma m.in. prawo do bezpłatnej pomocy w szczególności w formie poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego. Może to obejmować np. pracę socjalną, w tym pomoc finansową, dożywianie dzieci w szkole, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, konsultacje psychologiczne, udział w grupie wsparcia dla osób doznających przemocy, objęcie dziecka/dzieci pomocą psychologiczną i pedagogiczną. W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia osoby doznające przemocy mogą być umieszczone np.  w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy czy w ośrodku interwencji kryzysowej. Członkowie grupy będą monitorować sytuację w środowisku rodzinnym osób objętych procedurą. Monitoring będzie polegał na okresowych spotkaniach zarówno z osobą doznającą przemocy, jak i osobą stosującą przemoc. Sprawca przemocy także ma prawo wypowiedzieć swoje zdanie i zgłosić swoje potrzeby. Zostaną one w miarę możliwości uwzględnione w planie pracy z rodziną. Celem pracy z osobą stosującą przemoc jest wezwanie jej do zaprzestania zachowań krzywdzących innych członków rodziny, poinformowanie o konsekwencjach prawnych, w tym karnych takiego zachowania oraz motywowanie jej do pracy nad zmianą zachowań, do udziału w zajęciach korekcyjno - edukacyjnych, podjęcia leczenia odwykowego. 

Nie ma jednego z góry oznaczonego przepisami prawa okresu realizacji czynności w zakresie Niebieskiej Karty, zwykle praca interdyscyplinarna trwa kilka miesięcy, ale bywa, że na zakończenie procedury trzeba poczekać dłużej, szczególnie wtedy, gdy przemoc trwała latami, a czasami pokoleniami, satysfakcjonujące zmiany nie nastąpią w szybkim tempie, to wymaga czasu, determinacji i dużej woli zmian u osób uwikłanych w przemoc. 

- Wszczęcie procedury Niebieskie Karty w sytuacji podejrzenia występowania przemocy w rodzinie następuje poprzez wypełnienie formularza Niebieska Karta – A (NK-A) przez przedstawiciela w/w instytucji. Osobą wszczynającą procedurę może być policjant, pracownik socjalny, lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny, nauczyciel, psycholog szkolny, dyrektor szkoły, wtedy gdy w toku czynności służbowych lub zawodowych uzyska informacje, że w rodzinie może dochodzić do stosowania przemocy wobec ich członków. 

Mówi się o ogólnej przemocy w rodzinie. Czym ona jest? 

- O przemocy najczęściej myślimy, gdy ją widzimy tzn. siniaki, zadrapania, rany. I tak to jest przemoc, fizyczna, ale jest również przemoc, której nie jest podstawą do wszczęcia procedury "NK". Poniżanie, krytykowanie, wyzwiska to przemoc psychiczna. Odbieranie wynagrodzenia, emerytury to przemoc ekonomiczna. Przemoc można stosować przez działanie i zaniechanie, np. zaniedbywanie osób wymagających opieki, chorych, niesamodzielnych, ograniczanie dostępu do leków, niezapewnienie właściwej opieki medycznej.

Założenie Niebieskiej Karty jest pierwszym krokiem do walki z przemocą w rodzinie. Fundamentem tej procedury jest przeciwdziałanie zachowaniom przemocowym i zapobieganie eskalacji tego zjawiska oraz zapewnienie bezpieczeństwa osób doznających przemocy. W tym miejscu warto wspomnieć o wprowadzonym 30 listopada 2020 roku nowym uprawnieniu policji, mianowicie prawie do wydania wobec osoby stosującej przemoc nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazu zbliżania się do mieszkania i jego najbliższego otoczenia, który obowiązuje 14 dni. Te 14 dni to jest czas, który ma dać pokrzywdzonemu poczucie bezpieczeństwa, że sprawca nie wróci, nie będzie się zbliżał i w bezpośredni sposób mu zagrażał. 

Pokrzywdzony w tym może czasie złożyć wniosek do sądu cywilnego o przedłużenie obowiązywania zastosowanych środków. Może też oczywiście sięgnąć po narzędzia prawnokarne, ale wiemy, że osoby dotknięte przemocą mniej chętnie z tego korzystają.