Tylko bank centralny może zlecać produkcję pieniądza. Banknoty są drukowane a monety bite. Używa się do tego specjalnie przygotowanych do tego celu materiałów oraz stopów. Pieniądz może też powstać jako zapis księgowy i mówimy wtedy o kreacji pieniądza.
Podstawową różnicą pomiędzy pieniądzem wyprodukowanym przez mennicę na zlecenie banku centralnego a tym niematerialnym wykreowanym przez instytucję bankową jest to, że materialny posiada pokrycie w zapisach księgowych a ten wykreowany niematerialny nie posiada pokrycia w sumach pieniężnych wyrażonych w jednostkach pieniężnych zmaterializowanych w znakach pieniężnych. Innymi słowy pieniądz będący wykreowanym aktywem banku nie ma pokrycia w banknotach i monetach i jest go średnio 10-krotnie więcej niż znaków pieniężnych materialnych składających się na kapitał banku.
Im mniejszy stosunek aktywów wykreowanych do kapitału faktycznie posiadanego tym instytucja bankowa jest stabilniejsza a depozyty klientów bezpieczniejsze.
Bankiem centralnym w Polsce jest Narodowy Bank Polski. Akty prawne, które regulują jego funkcjonowanie i uprawnienia do zlecania produkcji przez mennicę znaków pieniężnych znajdują się w tym miejscu. Bank centralny pełni również funkcję regulującą i określającą wysokość stóp procentowych (wyczerpujące wyjaśnienie czym są stopy procentowe).
Prezentacja skąd banki biorą pieniądze znajduje się tutaj. Jest to link do portalu edukacyjnego NBPortal Polskiego banku centralnego. Prezentacja pokazuje w jaki sposób bank zbiera z rynku kapitał, którego potem używa ale także w jaki sposób klienci banków są zabezpieczeni przed ewentualną niewypłacalnością lub nawet upadkiem banku.
Poza uprawnieniem do kreacji pieniądza na bazie kapitału własnego przy zastosowaniu dźwigni finansowej (lewar, lewarowanie) banki mogą pozyskiwać kapitał i aktywa z depozytów oraz odsetek od kredytów i pożyczek. W Polsce kredyty i pożyczki można weryfikować przez Faraon24. Depozyty to oszczędności zdeponowane na kontach bankowych oraz to środki zamrożone na lokatach (więcej o depozytach na mFiles). Kredyty (celowe) i pożyczki (bez deklaracji celu) są oprocentowane a odsetki stanowią przychód banku zwiększający kapitał materialny przez co zwiększają możliwą dźwignię do kreowania pieniądza stanowiącego aktywa banku bez pokrycia w znakach pieniężnych i będących wyłącznie zapisami księgowymi. Odsetki z pożyczek pozabankowych tak zwanych chwilówek powiększają kapitał, z którego udzielane są kolejne pożyczki.
O wymogach kapitałowych i zasadach ustalania i ujawniania poziomu aktywów wykreowanych traktuje ta publikacja Rady Unii Europejskiej. Rada Europy w swoich regulacjach i dyrektywach do zmniejszania „wydźwigania” aktywów bankowych.
Dźwignię aktywów na bazie kapitału mogą stosować tylko banki, pozabankowe instytucje pożyczkowe mogą udzielać pożyczek wyłącznie z kapitału własnego. Istnieje szereg rozwiązań determinujących, pozyskiwanie przez chwilówki kapitału samodzielnie, firmy je reprezentujące znajdują się na tej stronie. Najważniejszą platformą pozwalającą zdobywać po niskiej cenie kapitał poprzez „pożyczanie na pożyczanie” jest platforma Mintos a lista pierwotnych pożyczkodawców znajduje się w tym miejscu. Chwilówki to krótkoterminowe pożyczki gotówkowe online, pierwsza zasadniczo jest bez kosztów a kolejne oprocentowane zgodnie z maksymalnym limitem przewidzianym przez ustawę o kredycie konsumenckim.
Pieniądz materialny w formie znaku pieniężnego banknotu i monety dla Narodowego Banku Polskiego produkuje Mennica Polska, która jest firmą w formie spółki akcyjnej (Mennica Polska S.A.). Poza usługami świadczonymi na wyłączność banku centralnego posiada ofertę dla klientów indywidualnych w formie sztabek metali szlachetnych jako produkty inwestycyjne oraz kolekcjonerskie monety i przedmioty z metali szlachetnych.
Pieniądz pełni funkcje ekonomiczne i społeczne.
Ekonomiczne funkcje to:
- cyrkulacja czyli możliwość dokonywania transakcji
- obrachunkowa czyli wyznacznik wartości towarów i usług
- płatnicza czyli wymiana za towar lub usługę
- oraz tezauryzacyjna czyli możliwość przechowywania wartości
Społeczne funkcje to:
- behawioralna czyli powodująca określone zachowania ludzi z powodu uogólnienia jako ekwiwalent wszystkiego
- motywacyjna czyli determinacja działań zmierzających do zwiększania posiadanego kapitału materialnych znaków pieniężnych (np. praca, inwestycje)
- informacyjna czyli wskazująca na jakość ekonomiczną danej jednostki, którą może być kontynent, kraj, grupa ludzi, grupa firm lub samodzielnie jednostka czyli człowiek
- funkcja integrująca i dezintegrująca czyli zdolność pieniądza do łączenia ze sobą ludzi lub ich dzielenia w zależności od przyjętych celów i oczekiwań gdzie funkcja dezintegrująca jest funkcją niepożądaną i występuje jako skutek uboczny ogółu funkcji społecznych
