Opracował: Zespół dostepnyprawnik.pl
Rozporządzenie konkretnym składnikiem majątku
Spadkodawca powołując do spadku swoich spadkobierców, co do zasady, nie może przeznaczyć im poszczególnych składników majątku spadkowego. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów. Jedynie zapis windykacyjny umożliwia spadkodawcy wskazanie, że określony przedmiot majątku po jego śmierci będzie stanowił własność określonej osoby, np. ojciec przekaże córce dom, a synowi samochód. Brak powszechności stosowania zapisu windykacyjnego wynika z konieczności ustanowienia go w testamencie notarialnym, podczas gdy wszelkie inne rozrządzenia na wypadek śmierci mogą zostać dokonane w testamencie sporządzonym w dowolnej formie. Treść testamentu notarialnego zawierającego zapis windykacyjny może ograniczać się wyłącznie do zamieszczenia takiego zapisu. Wówczas dziedziczenie spadku następuje według reguł ustawowych, a jedynie nabycie jednego ze składników majątku spadkodawcy następuje w drodze zapisu windykacyjnego na podstawie testamentu notarialnego.Zapisobierca windykacyjny z chwilą otwarcia spadku staje się właścicielem zapisanego składnika majątkowego. Nie zostaje jednak pozbawiony prawa do odrzucenia zapisu windykacyjnego. Nabycie składnika majątku spadkowego staje się ostateczne z chwilą złożenia oświadczenia o przyjęciu zapisu windykacyjnego albo z chwilą bezskutecznego upływu sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu zapisu.
Przedmiot zapisu windykacyjnego
Ustawodawca w kodeksie cywilnym umieścił zamknięty katalog składników, które mogą zostać dziedziczone w drodze zapisu windykacyjnego. Należą do nich:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości, tzn. nieruchomości (dom, działka) i ruchomości (samochód, meble, obrazy)
- zbywalne prawa majątkowe (np. wierzytelności pieniężne)
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne
- ustanowienie użytkowania lub służebności
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Spadkodawca w jednym testamencie może uczynić kilku zapisów windykacyjnych - na rzecz różnych osób, a także na rzecz tej samej osoby.
Skuteczność zapisu windykacyjnego
Zapis windykacyjny będzie wywoływał skutki prawne, o ile będzie dotyczył majątku lub prawa majątkowego, którego faktycznie właścicielem był spadkodawca i nie był on zobowiązany do jego zbycia. Spadkodawca przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego nie może zastrzec terminu lub warunku, że zapisobierca stanie się właścicielem zapisu o ile dokona jakiejś czynności (np. weźmie ślub) lub zaniecha dokonania innej (np. nie sprzeda domu).Choć zamieszczenie zapisu windykacyjnego wymaga określonych formalności i poniesienia kosztów, to już odwołanie takiego zapisu jest znacznie mniej sformalizowane. Każdy testament, w tym testament notarialny zawierający zapis windykacyjny, można odwołać m.in. w ten sposób, że spadkodawca sporządzi inny, nowy testament, określając w nim, które postanowienia poprzednich testamentów ulegają odwołaniu.
Odpowiedzialność za długi spadkowe
Otrzymanie zapisu windykacyjnego to nie tylko określone prawa dla zapisobiercy, ale i szereg obowiązków. Zapisobierca windykacyjny, podobnie jak spadkobierca, odpowiada bowiem za długi spadkowe. Do chwili podziału spadku ponosi odpowiedzialność solidarną wraz ze spadkobiercami. Pod pewnymi warunkami, wynikającymi z kodeksu cywilnego, zapisobierca windykacyjny może być również zobowiązany do zapłaty zachowku. Odpowiedzialność zapisobiercy jest jednak ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Zapis windykacyjny a zapis zwykły
Spadkodawca w testamencie, obok zapisu windykacyjnego, może ustanowić także zapis zwykły. Jest to pewnego rodzaju obowiązek, nałożony na spadkobiercę, do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. W przypadku zapisu zwykłego, po śmierci spadkodawcy przedmiot zapisu nie przechodzi automatycznie na zapisobiercę. Przysługuje mu jednak roszczenie o to, aby spadkobiercy wywiązali się z ciążącego na nich zobowiązania. Spadkodawca może ustanowić zapis zwykły w testamencie sporządzonym w dowolnej formie.Spadkodawca w drodze zapisu windykacyjnego precyzyjnie decyduje o podziale majątku określając, jakie przedmioty przypadną po jego śmierci poszczególnym osobom, co umożliwia pełną realizację woli spadkodawcy. Jedyną wadą zapisu windykacyjnego, wpływającą na jego niepopularność, jest konieczność ustanowienia go w formie aktu notarialnego oraz poniesienie przez spadkodawcę związanych z tym kosztów.
