Opracował: Zespół dostepnyprawnik.pl
Rozdzielność majątkowa
Jest jednym z trzech ustrojów małżeńskich występujących wśród małżonków. Ustrój ten polega na tym, że każdy z małżonków w trakcie trwania małżeństwa pracuje na swój odrębny majątek, którym zarządza samodzielnie. Równocześnie, w trakcie trwania tego ustroju, każdy małżonek odpowiada za wszystkie swoje zobowiązania własnym majątkiem.
Relacje majątkowe między małżonkami oparte na rozdzielności majątkowej powstają:
- w drodze umowy majątkowej małżeńskiej między małżonkami,
- na podstawie orzeczenia sądu,
- z mocy prawa, w sytuacjach określonych przez prawo,
- na skutek orzeczenia separacji,
Ustrój rozdzielności małżeńskiej może zostać wprowadzony w drodze umowy majątkowej zwanej intercyzą. Umowa taka musi być zawarta pomiędzy małżonkami w formie aktu notarialnego. Zawarcie jej przed notariuszem wymaga zgody każdego z małżonków. Przyjmuje się, że umowa wprowadzająca między małżonków ustrój rozdzielności może zostać zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w czasie jego trwania.
Umowa, która zostaje zawarta przed zawarciem małżeństwa jest skuteczna z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Jeśli umowa zostanie zawarta, a do małżeństwa nie dojdzie, umowa taka nie będzie wywierała żadnych skutków prawnych. Możliwym jest także, aby w treści umowy określić inny, przyszły termin, z którego nadejściem umowa wejdzie w życie. Małżonkowie mogą w każdym czasie zmienić umowę majątkową przez zawarcie nowej umowy.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez Sąd
Podstawowe przesłanki wprowadzenia rozdzielności majątkowej przez sąd reguluje art. 52 § 1 KRO. Przepis wskazuje, że do ustanowienia rozdzielności muszą istnieć „ważne powody”, przez które należy rozumieć ogólnie mówiąc takie sytuacje, które w konkretnych okolicznościach faktycznych powodują, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków, a także dobra rodziny. Żądanie jednego z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej jest możliwe, kiedy małżonkowie nie wyrażają zgodnej woli na ustanowienie takiej rozdzielności w drodze umowy.
Analizując sytuacje, które mogą zostać przez sąd uznane za „ważne powody” wskazać należy na zachowanie jednego z małżonków, który dopuszczą się trwonienia majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizmu. Ponadto ważnym powodem może być także uchylanie się od pomnażania i utrzymywania składników majątku wspólnego bądź też zatrzymanie tego majątku wyłącznie dla siebie.
Ustanawiając rozdzielność majątkową sąd obowiązany jest oznaczyć w wyroku dzień, z którym ona powstaje. Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, małżonkowie żyją w rozłączeniu przed dniem wytoczenia powództwa.
Z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej może wystąpić każde z małżonków, kurator nieobecnego małżonka, prokurator oraz wierzyciel jednego z małżonków.
Rozdzielność z mocy prawa
Przepisy obowiązującego prawa określają sytuacje, kiedy rozdzielność majątkowa między małżonkami powstaje automatycznie, wówczas przyjmuje się, że mamy do czynienia z przymusowym ustrojem majątkowym między małżonkami. Do przymusowego ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami dochodzi na skutek ubezwłasnowolnienia i ogłoszenie upadłości jednego z małżonków.
Zarówno ubezwłasnowolnienie częściowe jak i całkowite jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej powoduje ustanowienie rozdzielności. Skutek ten następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu i obowiązuje przez cały czas trwania ubezwłasnowolnienia.
Ogłoszenie upadłości jednego z małżonków powoduje powstanie rozdzielności majątkowej między małżonkami z dniem ogłoszenia upadłości, którym jest dzień wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Wówczas majątek wspólny małżonków wejdzie do masy upadłości, poza przedmiotami służącymi wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej.
Z chwilą prawomocnego uchylenia ubezwłasnowolnienia małżonka, a także w momencie prawomocnego umorzenia czy uchylenia postępowania upadłościowego, ustaje przyczyna powstania rozdzielności majątkowej i ten ustrój majątkowy przestaje obowiązywać małżonków.
Orzeczenie separacji
Orzeczenie separacji prowadzi do powstania przymusowego ustroju rozdzielności majątkowej. Obowiązuje od chwili uprawomocnienie się orzeczenia separacji.
Jeżeli separacja zostanie między małżonkami następnie zniesiona powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy, jednak na wspólny wniosek małżonków sąd orzeknie o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
